Μετανάστευση: Σκληρές εικόνες από το μέλλον που πλησιάζει ταχύτατα

(άρθρο που δημοσιεύθηκε στο capital.gr στις 14/9/2015)

Ουδείς, παρά μόνον η βία, θα μπορέσει να ανακόψει τις επερχόμενες μεταναστευτικές ορδές από τις χώρες της Αφρικής και της Ασίας, προς την Ευρώπη.

Η παραπάνω σκέψη φαντάζει υπερβολική; Ίσως ναι. Ίσως όμως και να μην είναι υπερβολική, αλλά να περιγράφει μία -όχι πολύ μακρινή- κατάσταση του μέλλοντος. Φτάνει να ανακαλέσουμε στη μνήμη μας τις σοκαριστικές εικόνες από τα όσα συνέβησαν φέτος στο ιταλικό νησί της Λαμπεντούζα, ή ακόμη και -πιο κοντά σε μας- τα όσα συμβαίνουν καθημερινά στα νησιά του ανατολικού Αιγαίου. Και αν ακόμη θεωρήσουμε ότι κάποια στιγμή θα λήξει ο πόλεμος στη Συρία, στη Μεσοποταμία και στο Αφγανιστάν και πάψει η ροή προσφύγων από αυτές τις περιοχές, η ροή μεταναστών από την Αφρική θα συνεχίζεται ολοένα αυξανόμενη. Και, στη συντριπτική της πλειοψηφία, θα κατευθύνεται προς την Ευρώπη.

Σε όλο τον κόσμο, ο πληθυσμός συνεχίζει να αυξάνεται, αλλά με μειούμενους ρυθμούς αύξησης. Εκτός από την Αφρική. Σ' αυτή την ήπειρο ο πληθυσμός εξακολουθεί να αυξάνεται με ιλιγγιώδη ταχύτητα. Το έτος 1950, ο πληθυσμός της Αφρικής έφθανε στα 229 εκατομμύρια. Το 1990 είχε αυξηθεί στα 630 εκατομμύρια. Σήμερα, φθάνει περίπου στα 1,25 δισεκατομμύρια. Και υπολογίζεται ότι θα ξεπεράσει τα 2,5 δισεκατομμύρια έως το έτος 2050 (ας μην ξεχνάμε ότι το έτος 2050 απέχει μόλις 34,5 χρόνια από σήμερα), ενώ πολλές προβλέψεις αναφέρουν ότι θα είναι περίπου 5,6 δισεκατομμύρια έως το 2100. Δηλαδή, έως το τέλος του αιώνα, ένας σε κάθε δύο ανθρώπους στη γη, θα κατοικεί στην Αφρική, ενώ η σχέση σήμερα είναι μόλις ένας προς έξι.

Ένα άλλο ενδιαφέρον στοιχείο έχει να κάνει με την πυκνότητα των κατοίκων ανά τετραγωνικό χιλιόμετρο. Έως το 2050, η πυκνότητα του πληθυσμού στην Αφρική θα έχει φθάσει περίπου στους 82 κατοίκους ανά τετρ. χλμ., δηλαδή το διπλάσιο απ' όσο είναι σήμερα ή όσο περίπου περίπου έχουν σήμερα η Ασία (93 κάτοικοι ανά τετρ. χλμ.), ή η Ευρώπη (73 κάτοικοι ανά τετρ.χλμ.). Όμως, αν πιστέψουμε τις μελέτες για το μέλλον -και δεν έχουμε κανένα λόγο να μην τις πιστέψουμε- τότε, στα τέλη του αιώνα, η πυκνότητα των κατοίκων στην Αφρική θα βρίσκεται στα 178 άτομα ανά τετραγωνικό χιλιόμετρο, δηλαδή θα είναι σχεδόν διπλάσια από τη σημερινή πυκνότητα της Ασίας, η οποία είναι η πιο πυκνοκατοικημένη ήπειρος της γης!

Και τί θα γίνει τότε; Θα μπορεί η Αφρική, με την εξέλιξη των σημερινών της δομών, να θρέψει όλον αυτόν τον υπερπληθυσμό; Και τί θα γίνεται κάθε φορά που θα ξεσπούν πόλεμοι (επειδή οι πόλεμοι θα ξεσπούν πολύ συχνά); Μπορούμε να καταλάβουμε ότι οι πιο τραγικές στιγμές απ' αυτές που είδαμε φέτος στη Λαμπεντούζα, ή στη Μυτιλήνη, θα είναι ένα μικρό και ασήμαντο "επεισόδιο” μπροστά στις σκηνές αλλοφροσύνης που θα υπάρξουν στο μέλλον στη Μεσόγειο; Και ας μη νομίσουμε πως όλα θα συμβούν ξαφνικά στο 2050 ή στο 2100! Θα συμβαίνουν κάθε χρόνο απ' εδώ και μπρος, με αυξανόμενη ένταση.

Πώς θα αντιδράσει τότε η "επίσημη” Ευρώπη; Και πώς θα αντιδράσουν οι ευρωπαϊκές κοινωνίες, οι οποίες -ας σημειωθεί- με τα τραγικά δημογραφικά στοιχεία που έχουν σήμερα, βιώνουν την ταχύτερη πληθυσμιακή μείωση της ιστορίας τους; Υπάρχει κάποιο σχέδιο; Ή καλύτερα, μπορεί να υπάρξει κάποιο σχέδιο για να αντιμετωπιστεί αυτό το τρομερό πρόβλημα;

Το να σκεφτόμαστε ότι θα μπορούσαμε να κτίσουμε φράχτες στα σύνορα των ευρωπαϊκών κρατών είναι γελοίο και υποκριτικό. Ουδείς μπορεί να εμποδίσει τη μετακίνηση μαζών που πεινάνε ή που θέλουν να φύγουν μακριά από εστίες πολέμου. Τα όσα υποκριτικά έγιναν από διάφορα ευρωπαϊκά κράτη στο τελευταίο διάστημα (της Ελλάδας συμπεριλαμβανομένης) έγιναν για εσωτερική κατανάλωση και για τον κατευνασμό των ψηφοφόρων. Και βέβαια, δεν είχαν κάποιο πρακτικό αποτέλεσμα.

Προσπαθήστε να φανταστείτε την εικόνα του μέλλοντος. Καραβιές απελπισμένων ανθρώπων θα πλησιάζουν τα ιταλικά νησιά Λαμπεντούζα και Παντελλερία (απέχουν ελάχιστα από τις αφρικανικές ακτές) και θα προσπαθούν να αποβιβαστούν σε ευρωπαϊκό έδαφος. Τί θα κάνει τότε το ιταλικό ναυτικό; Θα τους αφήνει στην τύχη τους; Θα τους πυροβολεί; Θα ποντίσει την περιοχή με θαλάσσιες νάρκες; Ή τί θα κάνει το ελληνικό ναυτικό όταν σαπιοκάραβα θα πλησιάζουν τη Γαύδο και τις ακτές της νότιας Κρήτης; Και βέβαια, το πρόβλημα θα εμφανίζεται σε όλες τις ακτές της νότιας Ευρώπης και σε όλα τα χερσαία σύνορα της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ποιά θα είναι η αντίδραση των ευρωπαϊκών κρατών τότε;

Κατά τους τελευταίους μήνες διαβάζω κάθε τι που γράφεται για την προσφυγική και τη μεταναστευτική κρίση. Οι κυβερνήσεις φαίνεται να μην έχουν καταλάβει το πρόβλημα ή -πιο πιθανά- δε θέλουν να αναδείξουν τις εφιαλτικές του διαστάσεις. Και βέβαια, το πρόβλημα αυτό δεν λύνεται με την εγκατάσταση 5.000 προσφύγων στα τάδε ή 10.000 στο δείνα κράτος. Ούτε και με την εγκατάσταση των 800.000 προσφύγων που λέγεται ότι θα υποδεχθεί η Γερμανία. Το πρόβλημα είναι τεράστιο. Και δε μπορεί να καλυφθεί από τις τρέχουσες ανάγκες για εργατικά χέρια από τα γερμανικά εργοστάσια.

Δυστυχώς, πέραν από τις καθυστερημένες προσπάθειες για να "τακτοποιηθεί” άρον-άρον το πρόβλημα των προσφύγων της Συρίας, δεν έχω ακούσει ή διαβάσει κάτι πιο μακροπρόθεσμο. Και πολύ φοβάμαι ότι δε μπορεί να βρεθεί κάποια λύση στο πρόβλημα που έρχεται.

Ποιες θα είναι οι επιδράσεις του μεταναστευτικού ζητήματος στις κοινωνίες της Ευρώπης; Πώς αυτές θα επηρεάσουν τις μελλοντικές πολιτικές εξελίξεις; Πώς θα αντιμετωπίσουν το ζήτημα αυτό τα ευρωπαϊκά πολιτικά κόμματα; 

Και αν η όλη εξέλιξη του μεταναστευτικού προβλήματος στις επόμενες δεκαετίες συνδυαστεί με κάποια οικονομική κρίση; Ή με κάποιο θρησκευτικό ξέσπασμα από φανατικούς μουσουλμάνους; Τί θα γίνει τότε; Θα κινδυνεύσουμε να έχουμε την επανάληψη των φαινομένων της δεκαετίας του 1930;

Επί δεκαετίες, είχαμε την τύχη να ζήσουμε σε μια ειρηνική περίοδο που συνδυάστηκε με μία εξαιρετική οικονομική ευημερία. Ας μη νομίσουμε όμως ότι αυτές οι περίοδοι είναι ο συνήθης κανόνας στην ευρωπαϊκή, ή και γενικότερα, στην ανθρώπινη ιστορία. Απεναντίας, μέχρι σήμερα υπήρξαν οι εξαιρέσεις.

Τα προβλήματα που συσσωρεύονται σε όλο το κόσμο και ιδίως στη δική μας περιοχή, αλλάζουν άρδην το περιβάλλον μας και κάνουν τον κόσμο μας λιγότερο ασφαλή. Και δυστυχώς, προβλήματα όπως το μεταναστευτικό, δεν μπορούν να αντιμετωπιστούν μόνον από τα εθνικά κράτη. Οι ηγέτες της Ευρωπαϊκής Ένωσης θα πρέπει να μπορέσουν να "δουν” μακριά, να περιορίσουν τις οικονομικές ανισορροπίες που έχουν υπάρξει στα τελευταία χρόνια και που απειλούν να διαταράξουν την ενότητα και την ομαλή λειτουργία του ευρωπαϊκού χώρου και να θωρακίσουν την ευρωπαϊκή ήπειρο απέναντι στις τρομακτικές απειλές του μέλλοντος, το οποίο έχει ήδη αρχίσει να πλησιάζει.  

* Ο κ. Γιάννης Σιάτρας είναι οικονομολόγος και επικεφαλής του κινήματος πολιτών "Έλληνες Φορολογούμενοι”.